Big five, czyli 5 kluczowych składników dla prawidłowego rozwoju dziecka. Dlaczego warto o nich pamiętać?
Panie Doktorze, jakie badania powinna wykonywać kobieta w trakcie ciąży i na co powinna zwrócić szczególną uwagę?
Badania w ciąży są szczegółowo rozpisane w rozporządzeniu Ministra Zdrowia. Każdy z ginekologów jest zobowiązany do działania według tych standardów postępowania. Kobieta w ciąży również ma wgląd w te materiały i może sprawdzić, jakie badania i kiedy należy wykonać, dzięki czemu może samodzielnie tę kwestię kontrolować. Byłoby to optymalne rozwiązanie i mam nadzieję, że niedługo zacznie funkcjonować u nas, tak jak dzieje się to w innych krajach Europejskich. Jest to złożony projekt i czeka na ostatnie ruchy w Ministerstwie. Będzie to dokument państwowy, zawierający szczegółowe dane, dotyczące poszczególnego tygodnia ciąży, i znajdą się w nim rozpisane badania, jakie powinny zostać wykonane. Warto pamiętać, że największy pakiet badań wykonywany jest podczas pierwszej wizyty, a potem są one już rozłożone w czasie.
Z jakimi problemami lub dolegliwościami borykają się kobiety w ciąży i w jaki sposób sobie z nimi radzić?
Dolegliwości są zależne od trymestru, choć występują też takie, które towarzyszą kobietom przez dłuższy czas. Pierwszy trymestr to głównie problem nudności i wymiotów, spowodowanych grą hormonalną, charakterystyczną dla tego okresu. One zwykle po 12-14. tygodniu mijają. Jeżeli się przedłużają, są nasilone i uniemożliwiają kobiecie przyjmowanie pokarmu oraz płynów, to wymaga to interwencji lekarskiej i zastosowania pewnych środków farmakologicznych. Na szczęście w większości przypadków odpowiednia dieta i rozłożenie posiłków na mniejsze porcje, a także nie popijanie w trakcie jedzenia, lecz uzupełnienie płynów po posiłku, jest pomocne. Wybierając formę nawodnienia, warto sięgać po wodę niegazowaną lub lekką herbatę i raczej unikać napojów owocowych. W połowie pierwszego trymestru, i na początku drugiego, czasem pojawiają się bóle głowy, które mijają po 20. tygodniu. To również jest związane z grą hormonalną. Jeśli ból ten utrudnia funkcjonowanie, to można sięgnąć po środek przeciwbólowy, ale trzeba też pamiętać o tym, że ból może być objawem innych schorzeń – wówczas trzeba poinformować o tym lekarza prowadzącego. Dolegliwość, która często towarzyszy kobietom przez całą ciąże, to zaburzenia trawienne, objawiające się u wielu kobiet zaparciami. Wówczas skarżą się na uczucie wzdęć lub wzmożonej pracy jelit, co też wynika z pewnych zmian hormonalnych. Wówczas niezbędna jest dieta – przede wszystkim bogato resztkowa, wysokobłonnikowa, bogata w warzywa i owoce. Pomocne wówczas stają się również pewnego typu środki, ułatwiające wypróżnienia, warto konsultować to je z lekarzem. W trzecim trymestrze ciąży mogą pojawiać się obrzęki kończyn dolnych, związane ze zmianą przepływu płynów w organizmie, które są zwykle typowe dla godzin popołudniowo- wieczornych. Zalecany jest w tym przypadku przede wszystkim odpoczynek. Dodatkowo należy kontrolować dietę, żeby nie przyjmować zbyt dużo soli i węglowodanów, bo to również sprzyja zatrzymywaniu wody w organizmie. Nie wolno przy tym zapominać o wypijaniu 2-2,5 litrów płynów dziennie, żeby zapobiec odwodnieniu. Trzeba pamiętać, że zmniejszenie ilości przyjmowanych płynów nie spowoduje zmniejszania obrzęków. Kolejnymi dolegliwościami są rzeczy związane ze zmianą całego układu kostno-stawowego. Brzuszek rośnie i zmienia się środek ciężkości, wzrasta waga, czego konsekwencją jest również zmiana chodu kobiety ciężarnej. Częste dolegliwości objawiają się w obrębie miednicy, kręgosłupa i stóp. Przekręcanie się w łóżku, z boku na bok, może nasilać te dolegliwości. Tutaj, po pierwsze, ważne jest odpowiednie dbanie o siebie już przed ciążą – zatroszczenie się o swój dobry stan mięśniowy oraz kostno- stawowy. Istotne w tym przypadku jest również odpowiednie obuwie, które nie będzie zmieniać statyki jeszcze bardziej. Zalecane jest również spanie z poduszką typu rogal, podkładaną pod brzuch, żeby ten brzuszek nie ściągał i nie rotował mięśni kręgosłupa. Dobre jest również spanie z poduszką podłożoną pod szyję, tak jak w przypadku dyskopatii szyjnej. Ważne, żeby głowa znajdowała się w osi. Należy pamiętać również o tym, aby nadmiernie nie przybrać na wadze. Każdy dodatkowy kilogram obciąża kręgosłup. Częstą dolegliwością jest tzw. zgaga, czyli palenie w przełyku i gardle. W tej sytuacji radzimy sobie z tym przede wszystkim za pomocą mniej objętościowych posiłków, spożywanych częściej w ciągu dnia. Warto zwrócić uwagę na to, po jakich pokarmach pojawiają się te dolegliwości i uzupełnić dietę płynami, w szczególności wodami mineralnymi ze zwiększoną zawartością magnezu. Część kobiet wspomaga się jogurtami, kefirami naturalnymi bez żadnych dodatków owocowo- smakowych, bo te mogą nasilać objawy, a naturalne je łagodzą. Kobiety ciężarne borykają się również z problemem nietrzymania moczu, szczególnie w końcowym okresie ciąży, kiedy macica jest już duża i uciska pęcherz moczowy. Tutaj trzeba pilnować, żeby nie chodzić z przepełnionym pęcherzem moczowym i nie przetrzymywać moczu. Pomocna stanie się wkładka higieniczna.
Ostatnio wiele się mówi na temat „Big five”, czyli wielkiej piątki składników, kluczowych dla rozwoju dziecka: kwas foliowy, witamina D3, jod, DHA, żelazo. W związku z tym jakie składniki powinna przyjmować kobieta w ciąży? Czy ta lista nadal jest aktualna?
W tym przypadku mamy rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego zarówno dla kobiet, które planują ciążę, spodziewają się dziecka, jak i matek karmiących. Według nas, ginekologów i położników, ta wielka piątka jest nadal aktualna i zalecana. W okresie planowania ciąży, i w pierwszym trymestrze, niezwykle ważne jest uzupełnianie kwasu foliowego, jako profilaktyki wad cewy nerwowej. Kobieta powinna rozpocząć przyjmowanie kwasu foliowego mniej więcej 4-6 tygodni przed poczęciem. Kolejnym składnikiem są wielonienasycone kwasy tłuszczowe, tzw. DHA, które mają istotny wpływ na praawidłowy rozwój układu nerwowego dziecka i jego narządu wzroku. Istotne jest również żelazo, ponieważ kobiety, ze względu na fizjologię, narażone są na gorsze wynik morfologii krwi. Podczas każdej miesiączki następuje pewna utrata krwi, co wiąże się z obniżeniem poziomu żelaza. Ważnym mikroelementem, potrzebnym dla zabezpieczenia rozwoju gruczołu tarczowego, jest jod. Dobrym pomysłem jest wyjazd nad polskie morze, ale jesienią, ponieważ podczas sztormu jest go najwięcej. Witamina D dba o gospodarkę wapniowo – fosforową, ale to też jest pewnego rodzaju hormon i immunostymulant. Witamina D ma również znaczenie w okresie planowania ciąży. Uważa się, że ta witamina bierze udział w owulacji, wiec u kobiet z zaburzeniami owulacji suplementacja witaminy D jest wskazana i celowa. Największe zapotrzebowanie na wszystkie te składniki będzie podczas karmienia piersią kiedy dochodzi do fizjologicznego spadku ilości wapnia w kościach, on się oczywiście odbudowuje po zaprzestaniu karmienia piersią ale obserwujemy w tym okresie połogowo-laktacyjnym osteopenię i wtedy suplementacja witaminy D złagodzi skutki odwapnień.
