Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) alarmuje, że do 2050 roku oporność bakterii na działanie antybiotyków może doprowadzać do większej liczby zgonów rocznie niż nowotwory złośliwe. Dlatego lekarze, farmaceuci, pacjenci, a także opiekunowie chorych muszą stanąć razem przeciwko antybiotykooporności.
Antybiotyki to niewątpliwie potężna broń przeciw zakażeniom bakteryjnym, ale trzeba je stosować rozważnie i tylko zgodnie z zaleceniem lekarza. Jedynie wówczas antybiotykoterapia ma szansę przynieść pożądany efekt leczniczy przy jednoczesnej minimalizacji ryzyka rozwoju oporności bakterii na zastosowany terapeutyk.
Antybiotyki tylko przeciw bakteriom
Ze statystyk wynika, że Polska należy do krajów z największą podażą antybiotyków w ramach lecznictwa otwartego: na 1000 mieszkańców przypada u nas 22 dawek dobowych tych leków, podczas gdy średnia europejska wynosi 17 dawek. Za zbyt swobodne stosowanie antybiotyków w terapiach i niewłaściwe użycie tych leków odpowiedzialni są i pacjenci, i lekarze. Ci pierwsi nieraz wręcz domagają się przepisania antybiotyków, wierząc, że przyspieszą powrót do zdrowia. Takie sytuacje często mają miejsce przy infekcjach sezonowych, a szczególnie w razie zakażenia układu oddechowego. Choroby te mogą być jednak powodowane przez wirusy, a na nie antybiotyki nie zadziałają.
– Antybiotyki działają na specyficzne elementy budowy bakterii, takie jak ich ściana komórkowa, bądź swoiste białka. Wirusy natomiast nie mają struktur, które można by zaatakować za pomocą antybiotyku – mówi dr hab. n. med. Wojciech Feleszko.
Lekarze z kolei mogą wdrażać antybiotyki zbyt często; stosują je także podczas infekcji wirusowych – choćby z obawy przed wystąpieniem u chorego nadkażeń bakteryjnych i wynikających z nich powikłań.
Lekkomyślność na wagę życia
Do powstawania oporności bakterii na antybiotyki znacząco przyczynia się niefrasobliwość pacjentów w przyjmowaniu tych leków – to jeden z głównych mechanizmów sprzyjających rozwijaniu przez bakterie antybiotykooporności. Wcale nierzadko terapia bywa przerwana przez chorych po zaledwie kilku dawkach – gdy tylko poczują się dobrze. To błąd, który może mieć poważne konsekwencje dla zdrowia, a nawet i życia chorego; i przyszłych pokoleń chorych także. Aby antybiotyk działał, bakterie muszą być wystawione przez kilka dni bez przerwy na odpowiednio wysokie stężenie tego leku.
– Jeśli dawka antybiotyku jest zbyt niska lub terapia jest przerywana, czy prowadzona niesystematycznie (z pominięciem jednej lub dwóch dawek), albo zostaje przedwcześnie przerwana przez pacjenta, bakterie mogą przeżyć i stawać się oporne na lek – wyjaśnia dr hab. n. med. W. Feleszko. Ekspert wskazuje też na drugą istotną przyczynę upowszechniania się oporności na antybiotyki u bakterii powodujących zakażenia – to masowe stosowanie leków, które nie zabijają tych drobnoustrojów, lecz tylko nieznacznie spowalniają ich wzrost. Prowadzi to do nauczenia się przez bakterie radzenia sobie z tymi lekami.
Rozsądek i wiedza przeciw antybiotykooporności
Zapobieganie antybiotykooporności bakterii przez odpowiedzialne stosowanie tych leków to konieczność – dzięki temu zwiększamy szanse na to, że my i przyszłe pokolenia będziemy dysponować skutecznymi terapiami w przypadku zakażeń tymi drobnoustrojami.
– Racjonalizacja antybiotykoterapii to niewątpliwie jeden ze sposobów zapobiegania antybiotykooporności – mówi Marta Just, Dyrektor ds. Korporacyjnych w Sandoz Polska, firmie, która 5 października 2023 roku w Warszawie zainicjowała ogólnopolską kampanię „Razem przeciwko antybiotykooporności”. Inicjatywa ta ma na celu edukację i budowanie świadomości na temat powstawania oporności na leki bakterii i odpowiedzialnej antybiotykoterapii wśród pacjentów, lekarzy i farmaceutów w Polsce. Działania podejmowane w ramach kampanii skupione zostają głównie na pacjentach, bo to od nich w dużej mierze zależy racjonalne podejście do stosowania antybiotyków – są przecież ich użytkownikami. Jednak pogłębienie wiedzy w zakresie odpowiedzialnego stosowania antybiotyków przyda się również lekarzom i farmaceutom, gdyż nie sposób przecenić ich roli w ograniczaniu nadużywania tych leków.
Materiał powstał w ramach kampanii „Razem przeciwko antybiotykoodporności” zainicjowanej przez Sandoz Polska sp. z o.o.
Więcej informacji na stronie: Materiały dla pacjentów | sandoz-med.pl