Motoryka mała to określenie na wszelkie czynności związane z precyzyjnymi ruchami dłoni i palców. Są to aktywności takie jak chwytanie, ściskanie, ugniatanie, rysowanie i pisanie.
Motoryka duża to z kolei sprawność ruchowa całego ciała, obejmująca koordynację i współpracę wszystkich jego części. Dziecko rodzi się bez tych umiejętności i wraz z wiekiem powinno je opanowywać. Nasze oddziaływanie jako rodziców, nauczycieli i terapeutów może wpływać na prawidłowy rozwój obu tych sfer funkcjonowania dziecka.
Co ważne, kształtowanie motoryki małej jest ściśle powiązane z rozwijaniem motoryki dużej. By dziecko mogło prawidłowo posługiwać się dłońmi, musi mieć również sprawne mięsnie ramion, barków, pleców i brzucha. Z tej perspektywy, rozwój motoryczny dziecka rozpoczyna się zaraz po urodzeniu. Poprzez odpowiednią pielęgnację polegającą na prawidłowym noszeniu, odkładaniu, przewijaniu, możemy efektywnie wspierać rozwój ruchowy naszego maluszka. Dlatego też warto jest przejść instruktaż pielęgnacyjny u fizjoterapeuty w pierwszych miesiącach życia dziecka – specjalista pokaże jak prawidłowo zajmować się niemowlakiem, stymulując jego rozwój fizyczny. U nieco starszych dzieci (powyżej 18 m.ż.) kluczowe jest zachęcanie do jak największej samodzielności.
Samodzielność kluczem do doskonalenia sprawności dłoni
Samodzielne jedzenie, nakładanie skarpetek i czapek, picie z kubka, zabawy na placu zabaw, jeżdżenie na rowerku dwukołowym i dostarczanie doznań sensorycznych na różnych podłożach (dywan, podłoga, trawa, piaskownica itd.) – te wszystkie aktywności również bardzo dobrze wpływają na rozwój motoryki dużej, a co za tym idzie i motoryki małej. Jeszcze raz podkreślę, że zachęcanie dziecka do jak największej samodzielności i niewyręczanie go w prostych czynnościach – oczywiście adekwatnych do wieku – rewelacyjnie rezonuje z prawidłowym rozwojem fizycznym małego dziecka, co później przekłada się na „bezbolesne” opanowywanie umiejętności przedszkolnych i szkolnych – w tym pisania.
Motoryka mała w okresie niemowlęcym
Kształtowanie motoryki małej również następuje już w okresie wczesnego niemowlęctwa. Wszelkie zabawy, w których zachęcamy dziecko do trzymania grzechotek lub gryzaków i łapania sensorycznych elementów pomagają wspierać rozwój koordynacji ręka-oko, ale i sprawności dłoni. Roczne dzieci ćwiczą precyzję paluszków poprzez wybieranie kukurydzy konserwowej lub groszku z talerza, układanie grubych 2-elementowych puzzli i drewnianych układanek z dużymi elementami, dopasowywanie klocków do sortera i budowanie wież ze stopniowalnych elementów. Zabawa w różnych masach – ugniatanie, przelewanie, wtykanie palców i poznawanie wszelkich faktur i struktur również bardzo dobrze wpływa na sprawność dłoni. Przedszkolaki udoskonalają precyzję ruchów palców poprzez malowanie farbami i pierwsze „rysunki” – bazgrołki kredkami na kartkach. Wyodrębnianie palców można ćwiczyć przy pomocy zabawnych wierszyków w zabawach paluszkowych – gwarantuje do świetną zabawę dla opiekuna, jak i dziecka, a jednocześnie niesie walor edukacyjny. Lepienie z plasteliny, robienie kulek z bibuły, wpinanie spinaczy i łapanie dwoma palcami (chwyt pęsetowy) drobnych elementów stanowią bardzo dobre przygotowanie do nauki pisania. Dlatego bardzo ważne jest dostarczanie dzieciom różnorakich doznań sensorycznych i zachęcanie ich do wykonywania prac plastycznych. Starsze przedszkolaki mogą łączyć kropki, kolorować obrazki, wycinać i rwać kolorowy papier podczas tworzenia swoich dzieł.
Motoryka mała u 5-latka
Dłonie pięcioletniego dziecka nie są jeszcze na tyle ukształtowane, by mogły sprawnie pisać precyzyjne znaki, takie jak literki i cyferki. Nie powinniśmy więc oczekiwać od nich opanowania tej umiejętności. Natomiast jak najbardziej możemy zachęcać przedszkolaki do kolorowania i rysowania szlaczków oraz do wykonywania innych prac plastycznych. Wspólne gotowanie – obieranie marchewek, robienie sobie kanapek, zagniatanie ciasta drożdżowego – to również aktywności bardzo pożądane z perspektywy kształtowania motoryki małej. Powinniśmy również zachęcać dziecko do wszelakich czynności na placu zabaw – wspinanie się na drabinkach i podciąganie na rękach pozwala wzmacniać mięśnie barków, co przekłada się na sprawność dłoni i palców.
Codzienna praca nad sprawnością paluszków
Jako rodzice mamy naprawdę szerokie możliwości wspierania rozwoju motoryki małej u naszych dzieci. Poprzez codzienne aktywności czy to w ramach zabawy, wspólnego wyjścia z domu czy zachęcania do samodzielności, oddziałujemy na rozwój umiejętności szkolnych – w tym nauki pisania – u naszych dzieci.
Dzieci najlepiej przyswajają nowe umiejętności w formie zabawy, nie mając nawet świadomości, że wspólnie spędzany z rodzicami czas pozytywnie wpływa na ich szeroko pojmowaną sprawność fizyczną.
