Krzywica hipofosfatemiczna to rzadkie, genetyczne zaburzenie mineralizacji kości, które wynika z utraty fosforanów z moczem. Fosforany, podobnie jak wapń, są kluczowe dla prawidłowej budowy kości i zębów, dlatego ich niedobór prowadzi do poważnych problemów zdrowotnych. Choroba ta jest określana jako „oporna na witaminę D”, ponieważ występuje pomimo prawidłowego poziomu tej witaminy w organizmie. Wszystkie formy krzywicy hipofosfatemicznej należą do chorób rzadkich i mają podłoże genetyczne.
Pierwsze objawy i ich rozwój
Pierwsze objawy mogą pojawić się już w pierwszym roku życia. Charakterystyczne symptomy to zaburzenia wzrostu, wypukłe czoło, a czasem przedwczesne zarastanie szwów czaszkowych (kraniosynostoza). Mogą również występować klasyczne oznaki krzywicy, takie jak poszerzenie przynasad kości długich i tzw. różaniec krzywiczy. Wraz z nauką chodzenia ujawniają się takie problemy jak szpotawość (rzadziej koślawość) kolan, zaburzenia chodu, osłabienie siły mięśniowej, bóle mięśni i kości oraz niskorosłość. U dzieci mogą również występować zaburzenia mineralizacji zębów, które prowadzą do tworzenia się ropni okołozębowych. W dorosłym życiu dochodzi do narastających zmian zwyrodnieniowych stawów, skoliozy, zwężeń kanału kręgowego, pseudozłamań i innych poważnych komplikacji, które istotnie pogarszają jakość życia.
Przyczyny genetyczne i dziedziczenie krzywicy hipofosfatemicznej
Krzywica hipofosfatemiczna jest chorobą dziedziczną, spowodowaną mutacjami w różnych genach. Najczęstszą przyczyną (około 80% przypadków) jest mutacja genu PHEX, która jest dziedziczona w sposób dominujący, sprzężony z chromosomem X. W przypadku chorej matki istnieje 50% ryzyko przekazania choroby potomstwu, natomiast chorzy ojcowie zawsze przekazują mutację córkom, ale nigdy synom. Istnieją także rzadsze postaci choroby związane z mutacjami innych genów, takich jak DMP1, FGF23, ENPP1, FAM20C i inne.
Różnice między krzywicą hipofosfatemiczną a klasyczną krzywicą
Krzywica hipofosfatemiczna różni się od klasycznej krzywicy spowodowanej niedoborem witaminy D. Chociaż początkowo objawy mogą być podobne, kluczową różnicą jest brak reakcji na suplementację witaminą D. W krzywicy niedoborowej podanie tej witaminy szybko powoduje poprawę, natomiast w przypadku postaci hipofosfatemicznej nie przynosi żadnych efektów, ponieważ przyczyna choroby leży w genach i mechanizmach związanych z gospodarką fosforanową.
Krzywica hipofosfatemiczna – Metody leczenia w Polsce
W Polsce dostępne są dwie metody leczenia krzywicy hipofosfatemicznej. Tradycyjne leczenie polega na suplementacji fosforanów i aktywnej formy witaminy D3. Choć poprawia przebieg choroby, ma liczne skutki uboczne, takie jak wapnica nerek, wtórna nadczynność przytarczyc, zaburzenia żołądkowo-jelitowe oraz inne komplikacje wynikające z długotrwałej suplementacji.
Od około dwóch lat dostępna jest nowoczesna terapia biologiczna z użyciem burosumabu. Jest to przeciwciało monoklonalne blokujące czynnik FGF23, odpowiedzialny za utratę fosforanów. Leczenie burosumabem daje bardzo obiecujące efekty, poprawiając zarówno wyniki badań biochemicznych, jak i jakość życia pacjentów. Lek podaje się podskórnie w warunkach domowych co dwa tygodnie, co znacznie ułatwia terapię.
Terapia burosumabem jest dostępna w Polsce w ramach programu lekowego, co oznacza pełną refundację dla pacjentów pediatrycznych w wieku 1-18 lat z najczęstszą postacią choroby (XLH, związaną z mutacją PHEX).
