Badania jednoznacznie wskazują, że HPV a nowotwory głowy i szyi są ze sobą ściśle powiązane, co znajduje odzwierciedlenie w rosnącej liczbie przypadków raka ustnej części gardła HPV-zależnego, czyli takiego, który powstał na tle zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego.
Wzrost zachorowalności na HPV-zależnego raka ustnej części gardła
Nowotwory rejonu głowy i szyi cechuje wysoka śmiertelność, choć zachorowalność pozostaje w naszym kraju na stałym poziomie – ok. 6000 osób rocznie. Wzrasta jednak zachorowalność na HPV-zależnego raka ustnej części gardła – obszaru obejmującego migdałki, podstawę języka, łuki podniebienne, podniebienie miękkie i twarde, oraz nagłośnię. Wirusa HPV znajduje się w 50% rozpoznań raka zatoki szczękowej. Niedawno ukazała się praca mojego autorstwa, która potwierdza, że zakażenie HPV a nowotwory głowy i szyi to problem coraz częściej skorelowany – w 2007 r. w grupie chorych z rakiem ustnej części gardła nowotwory HPV-zależne stanowiły 30% przypadków, a obecnie jest to już 70-80%.
Zakażenie HPV – problem mężczyzn i kobiet
Z uwagi na coraz większy wysyp nowotworów HPV-zależnych mówi się nawet o pandemii zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego – jest to najczęściej występująca choroba przenoszona drogą płciową i dotyczy obu płci. Wirus HPV przenoszony jest podobnymi drogami jak wirus HIV (poza krwią) – zakażenie może nastąpić już przez głęboki pocałunek i przy nieuszkodzonej błonie śluzowej gardła. Patogen ten jest czynnikiem sprawczym brodawczaków, kłykcin kończystych na narządach płciowych męskich i żeńskich oraz brodawek w jamie ustnej i krtani. Ma wiele podtypów; podtypy 16 i 18 są najbardziej onkogenne – odpowiadają za raka szyjki macicy.
Czynnikiem ryzyka powstania raka ustnej części gardła HPV-zależnego jest częsta zmiana partnerów seksualnych. Częściej na ten nowotwór zapadają mężczyźni niż kobiety. Do niedawna uważano, że to choroba osób młodych, dbających o siebie, niepalących, mających dobry status ekonomiczny, wysportowanych. Teraz widzimy, że rak ten dotyczy również osób w wieku nieraz bardzo dojrzałym – mających nawet ponad 80 lat. I tak samo, jak w grupie młodszych, chorzy są zadbani, nie nadużywają alkoholu, najczęściej nie palą.
Nowotwory ustnej części gardła, które powstały na tle zakażenia wirusem HPV, mają niski stopień zróżnicowania, ale są bardziej od innych złośliwe – bardzo często jest tak, że przy małej zmianie pierwotnej istnieją już masywne przerzuty do węzłów chłonnych.
Nowotwory te dobrze reagują na leczenie zachowawcze, czyli chemioradioterapię. W mojej pracy wykazałam, że zdecydowanie większy odsetek przeżyć całkowitych i wolnych od progresji występuje u chorych z rakiem ustnej części gardła HPV-zależnego niż u chorych, którzy mają HPV-ujemnego raka – bo i takie nowotwory rozwijają się w ustnej części gardła.
Profilaktyka zakażeń HPV a nowotwory głowy i szyi
Wirusem HPV można zarazić się wszędzie, a infekcje te stanowią poważny problem zdrowotny. Z tego powodu bardzo ważna jest profilaktyka: prowadzenie zdrowego stylu życia, stosowanie zdrowej diety i szczepienie się. Do naturalnego usunięcia patogenu z ustroju dochodzi w większości przypadków, ale 10% osób mających czynną infekcję szczepami 16 i 18 zachoruje na nowotwór. Do transformacji komórki zdrowej w nowotworową dochodzi w ciągu 10-15 lat od zakażenia.
Jeżeli dojdzie już do zakażenia, należy dbać, aby układ odpornościowy był sprawny i dzięki temu potrafił wyeliminować wirusa z organizmu. O możliwościach działania przy zakażeniu HPV powinni informować ginekolodzy i przeszkoleni lekarze POZ. Ważne, żeby bezczynnie nie czekać na to, co się wydarzy – eliminację wirusa HPV z organizmu można wspomóc odpowiednimi suplementami diety i wyrobami medycznymi, które działają miejscowo. Na rynku pojawiły się też preparaty doustne, tzw. immunoboostery, w postaci kapsułek, które zawierają substancje wspomagające wyeliminowanie wirusa brodawczaka ludzkiego z organizmu poprzez wzmocnienie odporności. Skuteczność niektórych preparatów została już potwierdzona w toku klinicznych badań obserwacyjno-populacyjnych u pacjentek ze zdiagnozowaną infekcją HPV szyjki macicy.
